Cụ thể, Bộ Công thương cho biết, Việt Nam đang áp dụng giá điện một thành phần, tức trả tiền theo sản lượng dùng. Cách tính này được đánh giá là chưa phản ánh chính xác chi phí ngành Điện bỏ ra (khấu hao tài sản, đường dây, trạm biến áp...) cho mỗi khách hàng. Với giá hai thành phần, tính theo sản lượng tiêu thụ và công suất đăng ký, khách hàng sẽ trả riêng cho mỗi kW công suất họ đăng ký hàng tháng với nhà cung cấp. Khi không sử dụng, họ vẫn phải trả chi phí này, thay vì ngành điện chịu và thu hồi qua điều chỉnh giá như hiện nay.
Theo dự thảo quyết định Bộ Công thương đang lấy ý kiến, lộ trình thí điểm giá điện hai thành phần được đề xuất chia thành 4 giai đoạn.
- Trong giai đoạn 1, từ năm 2025 đến giữa năm 2026, Bộ sẽ tập trung khảo sát và cập nhật dữ liệu, áp dụng trước cho nhóm khách hàng sản xuất đang thực hiện cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn. Ở giai đoạn này, cơ quan chức năng sẽ thu thập toàn bộ số liệu đo đếm về sản lượng, đặc điểm sử dụng điện theo biểu đồ phụ tải của từng nhóm khách hàng, đồng thời phân tích và đề xuất điều chỉnh biểu giá hai thành phần phù hợp với biến động thông số đầu vào (nếu có)...
- Giai đoạn 2 từ tháng 1/2026 đến tháng 6/2026 sẽ được triển khai với trọng tâm là truyền thông và thí điểm trên giấy. Theo đó, cơ quan chức năng sẽ phát hành song song (không áp dụng cho thanh toán thực tế) với toàn bộ khách hàng được tham gia thí điểm, kèm theo hướng dẫn về giá bán lẻ điện hai thành phần. Các hội thảo, truyền thông đa phương tiện cũng được tổ chức giúp khách hàng hiểu rõ cơ chế mới.
- Giai đoạn 3 sẽ thử nghiệm chính thức từ tháng 7/2026 đến tháng 7/2027. Trong thời gian này, khách hàng được lựa chọn sẽ bắt đầu thanh toán tiền điện theo biểu giá hai thành phần. Các cơ quan quản lý sẽ theo dõi và đánh giá mức độ thay đổi phụ tải, hành vi sử dụng điện, phản ứng của khách hàng cũng như doanh thu bán điện, qua đó nghiên cứu để điều chỉnh cấu trúc biểu giá.
- Trên cơ sở kết quả đó, từ tháng 8/2027, giai đoạn 4 sẽ được tiến hành với mục tiêu tổng kết và mở rộng áp dụng. Bộ Công thương sẽ đánh giá toàn diện hiệu quả tài chính, kỹ thuật và hành vi sử dụng điện của khách hàng.
Ngoài ra, theo dự thảo, EVN có trách nhiệm xây dựng, tính toán và đề xuất giá bán lẻ điện hai thành phần để trình Bộ Công thương và triển khai thực hiện theo các lộ trình trên.
Trước đó, Bộ Chính trị ban hành nghị quyết mới về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Nghị quyết nêu rõ, để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời gian tới, nhất là thực hiện 2 mục tiêu chiến lược đến năm 2030 và năm 2045, công tác bảo đảm an ninh năng lượng có vai trò rất quan trọng, năng lượng phải đi trước một bước, đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và nâng cao đời sống nhân dân.
Bộ Chính trị yêu cầu Đảng lãnh đạo toàn diện; Nhà nước kiến tạo thể chế, chính sách đột phá và kiểm soát hạ tầng năng lượng chiến lược; người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể phát triển năng lượng quốc gia, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, khu vực tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất.
Bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia là nền tảng, là tiền đề quan trọng để phát triển đất nước, là bộ phận quan trọng của an ninh quốc gia. Phát triển năng lượng được ưu tiên cao nhất để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng liên tục trên 10% trong giai đoạn tới, thực hiện hai mục tiêu 100 năm của đất nước. Quy hoạch phát triển năng lượng quốc gia phải được lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện tập trung, thống nhất, đồng bộ, nghiêm túc, hiệu quả.
Phát triển năng lượng phải phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, gắn với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, thực hiện an sinh xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và linh hoạt trong thực hiện cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch, đa dạng hoá hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh; áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng, không bù chéo giữa các nhóm khách hàng. Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, nhất là khu vực tư nhân tham gia phát triển năng lượng; bảo đảm kinh tế tư nhân cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác trong phát triển các dự án năng lượng.
Phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng hoá các loại hình năng lượng; ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch; khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn năng lượng hoá thạch trong nước, chú trọng bình ổn, điều tiết và bảo đảm dự trữ năng lượng quốc gia; phát triển điện hạt nhân, điện khí; có lộ trình giảm tỉ trọng điện than một cách hợp lý. Cơ cấu tối ưu hệ thống năng lượng quốc gia, bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả, phát huy lợi thế so sánh của từng vùng và địa phương.
Khuyến khích đầu tư và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, giảm phát thải, bảo vệ môi trường, thúc đẩy tăng năng suất lao động và đổi mới mô hình tăng trưởng, coi đây vừa là quyền lợi vừa là trách nhiệm của toàn xã hội; khuyến khích đầu tư và sử dụng công nghệ, trang thiết bị tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường.
Ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng; từng bước làm chủ công nghệ hiện đại, công nghệ năng lượng nguyên tử, tiến tới tự chủ sản xuất được phần lớn các thiết bị năng lượng phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu cả về công nghệ và thiết bị.
