Theo Tờ trình dự thảo Luật, Bộ Tư pháp cho biết, ngay sau khi Luật Công chứng năm 2024 được thông qua, Bộ Tư pháp với vai trò cơ quan chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong việc thực hiện quản lý nhà nước về công chứng trên phạm vi cả nước đã khẩn trương tổ chức việc triển khai thực hiện Luật, bao gồm việc tham mưu ban hành 01 Nghị định (Nghị định 104/2025/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Công chứng) và ban hành 02 Thông tư (Thông tư 05/2025/TT-BTP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Công chứng; Thông tư 06/2025/TT-BTP về tập sự hành nghề công chứng) quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật; ban hành Kế hoạch (Kế hoạch ban hành kèm theo Quyết định 12/QĐ-BTP ngày 03/01/2025) triển khai thực hiện Luật Công chứng; ban hành các Công văn gửi Ủy ban nhân dân, Sở Tư pháp các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Hiệp hội công chứng viên Việt Nam; triển khai việc xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng (CSDLCC) và triển khai công chứng điện tử, chỉ đạo việc phát triển tổ chức hành nghề công chứng (TCHNCC) trong bối cảnh không còn đơn vị hành chính cấp huyện...
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Về việc sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến giao dịch phải công chứng, tại dự thảo Tờ trình Bộ Tư pháp yêu cầu Thực hiện chủ trương đơn giản hóa các thủ tục, để tăng cường tính minh bạch, tạo thuận lợi cho người dân có nhu cầu công chứng giao dịch, góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, hạn chế việc lạm dụng, gây phiền hà cho tổ chức, cá nhân, Bộ Tư pháp đã thực hiện rà soát tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành có quy định về giao dịch phải công chứng, chứng thực trên cơ sở kết quả đã rà soát của các Bộ, ngành, tổ chức có liên quan và cập nhật quy định của các Luật, nghị định mới có hiệu lực sau thời điểm thực hiện rà soát (tháng 05/2025).
Theo đó, Bộ Tư pháp đề xuất chuyển một số loại giao dịch từ “phải công chứng, chứng thực” sang công chứng, chứng thực tự nguyện, theo yêu cầu. Do đó, để đảm bảo thống nhất, ổn định, đồng thời để điều chỉnh quy định phải công chứng, chứng thực đối với các loại giao dịch trên, Bộ Tư pháp xin ý kiến Chính phủ về việc quy định cụ thể về các giao dịch phải công chứng, chứng thực và việc sửa đổi các quy định pháp luật có liên quan về giao dịch phải công chứng, chứng thực trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công chứng.Qua rà soát, tổ công tác đề xuất chuyển 8 loại giao dịch đang quy định phải công chứng, chứng thực sang công chứng, chứng thực tự nguyện, theo yêu cầu.
Nhóm này gồm: Văn bản ủy quyền đại diện kháng cáo bản án, quyết định của tòa án trong vụ việc dân sự; Giấy tờ về mua bán hoặc nhận tặng cho, hoặc đổi, hoặc nhận thừa kế nhà ở đối với trường hợp giao dịch trước ngày 01/7/2006; Văn bản thỏa thuận về việc mang thai hộ; Hợp đồng cho thuê doanh nghiệp tư nhân; Văn bản ủy quyền đại diện kháng cáo bản án, quyết định của tòa án cấp sơ thẩm trong vụ việc hành chính; Văn bản ủy quyền của người có tên trong hợp đồng thuê nhà ở đã xuất cảnh ra nước ngoài cho các thành viên khác đứng tên mua nhà ở trong hồ sơ đề nghị bán nhà ở cũ thuộc tài sản công; Văn bản ủy quyền thực hiện quyền khiếu nại; Hợp đồng chuyển nhượng Văn phòng thừa phát lại.
Lý do không cần bắt buộc công chứng, chứng thực với các loại giao dịch trên là bởi đã có cơ chế để các bên tự chịu trách nhiệm về tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng hoặc cơ chế để cơ quan nhà nước xác nhận, kiểm soát giá trị pháp lý, tính hợp pháp của văn bản, giao dịch.
Việc bỏ yêu cầu bắt buộc công chứng, chứng thực nhằm thực hiện chủ trương đơn giản hóa các thủ tục, tăng cường ứng dụng chuyển đổi số, cơ sở dữ liệu điện tử. Người dân sẽ lựa chọn công chứng, chứng thực giao dịch tự nguyện, theo yêu cầu.
Cần rà soát kỹ, có giải pháp thay thế
Liên quan đến đề xuất nêu trên, cho ý kiến tại buổi làm việc với các Bộ, ngành và đơn vị liên quan về việc công chứng, chứng thực giao dịch ngày 18/11 do Bộ Tư pháp tổ chức. Đại diện TAND Tối cao đã có đề nghị cân nhắc chuyển từ bắt buộc sang tự nguyện công chứng, chứng thực đối với "văn bản ủy quyền đại diện kháng cáo bản án, quyết định của tòa án trong vụ việc dân sự, và văn bản ủy quyền đại diện kháng cáo bản án, quyết định của tòa án cấp sơ thẩm trong vụ việc hành chính.
Theo vị đại diện, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính đang quy định 02 loại văn bản trên phải công chứng, chứng thực. Tới đây, nếu phát sinh vướng mắc, TAND Tối cao sẽ đề xuất sửa đổi, bổ sung trong 02 Luật này, còn trước mặt thì nên giữ nguyên.
Đại diện Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị giữ nguyên quy định "văn bản ủy quyền thực hiện khiếu nại" phải công chứng, chứng thực, nhằm bảo đảm tính xác thực, xem đúng chủ thể đi khiếu nại không.
Trong khi đó, Đại diện Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) thì kiến nghị cân nhắc đối với "văn bản thỏa thuận về việc mang thai hộ". Đây là giao dịch rất quan trọng, đòi hỏi mức độ an toàn pháp lý cao. Thực tiễn cũng cho thấy việc mang thai hộ khá phức tạp, biến tướng, thương mại hóa nhiều, cần có sự kiểm soát chặt chẽ.
Kết luận buổi làm việc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu nhấn mạnh, cần rà soát kỹ lưỡng, xem những giao dịch, hợp đồng nào không bắt buộc phải công chứng, chứng thực thì chuyển sang cơ chế công chứng, chứng thực tự nguyện, nhằm tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp, giảm thiểu chi phí.
Thứ trưởng cũng đề nghị Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) tiếp tục rà soát thật kỹ danh mục đề xuất chuyển 8 loại giao dịch phải công chứng, chứng thực sang công chứng, chứng thực tự nguyện, theo yêu cầu.
Theo Thứ trưởng Phan Chí Hiếu, có thể đưa quy định "giấy tờ về mua bán hoặc nhận tặng cho hoặc đổi hoặc nhận thừa kế nhà ở đối với trường hợp giao dịch trước ngày 01/7/2006" phải công chứng, chứng thực ra khỏi danh mục rà soát; đồng thời rà soát thêm các giao dịch liên quan đến nhà ở xã hội để khẳng định tính chính xác.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp cũng cho rằng, cần bổ sung lập luận chặt chẽ đối với các giao dịch đề xuất bỏ công chứng, chứng thực bắt buộc; cần đưa vào một số giải pháp thay thế, ví dụ có thể xác định tính hợp pháp của những giao dịch đơn giản thông qua hệ thống cơ sở dữ liệu…
