Nỗ lực xoá bỏ dịch bệnh AIDS vào năm 2030

Dịch bệnh Hội chứng Suy giảm Miễn dịch Mắc phải (AIDS) ở người do virus HIV gây ra có thể sẽ chấm dứt hoàn toàn vào năm 2030, khi nhân loại đầu tư nhiều hơn vào các biện pháp phòng và chữa bệnh.

Ngày 13/7, Chương trình Phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) đã ra báo cáo khẳng định mục tiêu chấm dứt dịch AIDS (Hội chứng Suy giảm Miễn dịch Mắc phải) vào năm 2030 là khả thi nếu các quốc gia trên thế giới thể hiện quyết tâm chính trị cũng như tài chính dành cho hoạt động phòng chống căn bệnh này.

Vào năm 2015, Liên hợp quốc đã lần đầu tiên đặt ra mục tiêu có thể chấm dứt giai đoạn coi AIDS là một mối đe dọa sức khỏe cộng đồng vào năm 2030.

“Chúng ta vẫn có một giải pháp nếu tất cả tiếp tục đi theo sự lãnh đạo của các quốc gia đã đưa ra cam kết chính trị mạnh mẽ về việc đặt con người lên hàng đầu và đầu tư vào các chương trình điều trị, phòng ngừa HIV,” UNAIDS nêu trong báo cáo.

Theo UNAIDS, “những tiến bộ lớn nhất trong hoạt động phòng chống HIV/AIDS xuất hiện ở các quốc gia và khu vực có nhiều khoản đầu tư tài chính nhất.” Chẳng hạn như khu vực miền Đông và miền Nam châu Phi, nơi số ca nhiễm HIV mới đã sụt giảm tới 57% kể từ năm 2010.

Rwanda, Tanzania và Zimbabwe là các quốc gia đã đạt được mục tiêu 95-95-95 đề ra.

Mục tiêu này là 95% số người sống chung với HIV biết về tình trạng của mình, 95% những người biết mình nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus và 95% người được điều trị có kết quả ức chế virus khả quan.

Ít nhất 16 quốc gia khác đang tiến rất gần tới mục tiêu này, trong đó có tám nước thuộc khu vực Nam sa mạc Sahara ở châu Phi, nơi tập trung 65% ca nhiễm HIV của thế giới.

Tuy nhiên UNAIDS cho biết thêm rằng đã có sự gia tăng mạnh các ca nhiễm mới ở khu vực Đông Âu và Trung Á, cũng như ở Trung Đông và Bắc Phi. Tổ chức đánh giá "xu hướng này xảy ra chủ yếu là do thiếu các dịch vụ phòng ngừa HIV dành cho những nhóm dân cư yếm thế và chịu thiệt thòi.”

UNAIDS cho rằng việc ứng phó hiệu quả với dịch HIV/AIDS đòi hỏi một điều kiện là các quốc gia phải chống tình trạng phân biệt đối xử và thúc đẩy các hoạt động vì cộng đồng. Hiện những người nhiễm HIV/AIDS ở nhiều nước vẫn phải đối mặt với tình trạng kỳ thị, phân biệt đối xử và bạo lực.

Theo báo cáo của UNAIDS, năm 2022, thế giới có 39 triệu người sống chung với HIV, trong đó 29,8 triệu người được cung cấp các liệu pháp điều trị kháng virus. Trong số những người chưa được tiếp cận điều trị, có 660.000 trẻ em.

Số thuốc điều trị kháng virus cũng tăng gấp bốn lần từ mức 7,7 triệu của năm 2010. Khoảng 82% phụ nữ có thai và cho con bú sống chung với HIV đã được điều trị bằng thuốc kháng virus trong năm 2022, tăng mạnh so với mức 46% của năm 2010, giúp số ca mắc mới ở trẻ em giảm 58%.

Năm 2022, có thêm 1,3 triệu người nhiễm HIV mới, giảm 59% so với mức đỉnh điểm năm 1995. Tuy nhiên vẫn có 630.000 trường hợp tử vong vì các bệnh liên quan AIDS.

Virus HIV được cho là đã truyền từ các loài linh trưởng khác sang con người ở khu vực Tây-Trung Phi vào đầu đến giữa thế kỷ 20.

Nhưng phải tới tận năm 1981, AIDS mới được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) coi là một căn bệnh. Bước sang thập niên 1990, HIV/AIDS đã trở thành một dịch bệnh toàn cầu.

Năm 2004, dịch HIV/AIDS được cho là đạt đỉnh khi làm khoảng 3 triệu người chết và hơn 37 triệu người nhiễm bệnh. Trong năm đó, số phụ nữ nhiễm HIV cũng tăng lên mức 47%.

Virus HIV chủ yếu lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn (bao gồm cả quan hệ tình dục qua đường hậu môn và thậm chí bằng miệng), qua việc truyền máu hoặc dùng chung kim tiêm với người nhiễm bệnh và từ mẹ sang con (trong khi mang thai, khi sinh (lây truyền chu sinh), hoặc khi cho con bú).

Hiện HIV/AIDS vẫn là căn bệnh chưa có thuốc chữa khỏi.

Người mang H chỉ có thể dùng thuốc kháng virus để ngăn bệnh phát triển sang giai đoạn AIDS. Nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu vaccine HIV và một số trong đó đã có kết quả được đánh giá là khả quan.