Báo cáo của IQAir, một công ty theo dõi chất lượng không khí trên toàn thế giới, cho thấy mức ô nhiễm không khí trung bình hàng năm ở khoảng 90% quốc gia và vùng lãnh thổ trong diện phân tích của họ đã vượt quá chỉ số trong hướng dẫn về chất lượng không khí của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
WHO đã xây dựng một bản hướng dẫn để hỗ trợ các chính phủ xây dựng các quy định bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Văn bản này khuyến nghị nồng độ chất gây ô nhiễm trung bình là từ 5 microgam/m3 trở xuống.
6 quốc gia và 7 vùng lãnh thổ có không khí trong lành
IQAir đã phân tích chất lượng không khí trung bình từ 131 quốc gia và vùng lãnh thổ và nhận thấy rằng chỉ có 6 quốc gia là Australia, Estonia, Phần Lan, Grenada, Iceland và New Zealand và 7 vùng lãnh thổ ở Thái Bình Dương và Caribe, đáp ứng khuyến nghị về chất lượng không khí của WHO.
7 quốc gia, Chad, Iraq, Pakistan, Bahrain, Bangladesh, Burkina Faso, Kuwait và Ấn Độ có chất lượng không khí kém xa hướng dẫn của WHO. Nồng độ chất gây ô nhiễm không khí trung bình tại những nước này là trên 50 microgam/m3.
Nghiên cứu của IQAir đã xem xét cụ thể nồng độ các vật chất dạng hạt mịn PM2.5 - chất gây ô nhiễm nhỏ nhất nhưng cũng nguy hiểm nhất. Khi được hít vào, PM2.5 sẽ đi sâu vào mô phổi và từ đó đi vào máu. PM2.5 có liên quan đến một số vấn đề sức khỏe bao gồm hen suyễn, bệnh tim và các bệnh về đường hô hấp khác. Nguồn tạo ra PM2.5 là quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch, bão bụi và cháy rừng.
Có hàng triệu người chết mỗi năm do các vấn đề sức khỏe liên quan đến ô nhiễm không khí. Theo WHO, trong năm 2016, có khoảng 4,2 triệu ca tử vong sớm liên quan đến PM2.5.
Khó đánh giá toàn diện vì thiếu thông tin
Báo cáo mới của IQAir cũng tiếp tục nêu bật sự bất bình đẳng đáng lo ngại: hiện tại đang thiếu các trạm quan trắc ở nhiều quốc gia đang phát triển ở châu Phi, Nam Mỹ và Trung Đông. Tình trạng này dẫn đến thiếu dữ liệu về chất lượng không khí ở những khu vực đó.
Mặc dù đã có nhiều quốc gia châu Phi hơn được phân tích dữ liệu trong năm nay so với năm 2021 nhưng đây vẫn là châu lục có ít quốc gia nhất trong báo cáo. Theo IQAir, chỉ có 19 trong số 54 quốc gia châu Phi có đủ dữ liệu từ các trạm quan trắc để tiến hành so sánh.
Glory Dolphin Hammes, Giám đốc điều hành của IQAir Bắc Mỹ, cho biết mỗi lần họ thêm một quốc gia mới vào danh sách nghiên cứu thì quốc gia đó gần như sẽ nằm trong top đầu về ô nhiễm. Trường hợp Chad được đưa vào năm 2021 là một minh chứng rõ ràng.
Bà Hammes nói với CNN: "Nếu bạn nhìn vào dữ liệu vệ tinh thì châu Phi có lẽ là lục địa ô nhiễm nhất hành tinh. Tuy nhiên, chúng tôi không có đủ dữ liệu. Vẫn còn thiếu rất nhiều thông tin để xác định đâu là quốc gia và thành phố ô nhiễm nhất trên thế giới."
Cũng theo bà Hammes, có một rào cản lớn nữa là "phương pháp hiện đang được dùng để đo chất lượng không khí." Bà Hammes cho biết hầu hết các chính phủ có xu hướng đầu tư vào các thiết bị không đo được chính xác các hạt vật chất mịn trong không khí.
Nguyên nhân ô nhiễm không khí
Trên khắp thế giới, các nguồn gây ô nhiễm không khí chính vào năm ngoái là cháy rừng và đốt nhiên liệu hóa thạch để vận chuyển và sản xuất năng lượng, tàn phá các cộng đồng dễ bị tổn thương và bị thiệt thòi nhất.
Trung Quốc, trong nhiều thập kỷ đã đứng đầu danh sách về không khí tồi tệ nhất, tiếp tục cho thấy chất lượng không khí được cải thiện vào năm 2022. Gần 64% trong số 524 thành phố được phân tích ở Trung Quốc đại lục đã giảm được mức PM2.5 hàng năm.
Tuy nhiên, IQAir lưu ý, việc sử dụng than ở Trung Quốc tiếp tục là mối quan tâm lớn về khí hậu và môi trường, và mặc dù đã có sự cải thiện nhưng không thành phố nào của Trung Quốc thực sự đáp ứng các hướng dẫn hàng năm của WHO.
Các vụ cháy rừng do biến đổi khí hậu gây ra cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc làm xấu đi chất lượng không khí, đặc biệt là ở Mỹ. Báo cáo lưu ý rằng các vụ cháy rừng trong những năm gần đây đã nhanh chóng xóa đi những cải thiện về chất lượng không khí mà Mỹ đã thực hiện trong thập kỷ qua.
Những giải pháp trước mắt cần thực hiện
Để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí, bà Hammes cho biết các quốc gia phải học hỏi lẫn nhau. Ví dụ, các quốc gia có chất lượng không khí tốt nhất đã thực hiện được các hành động cụ thể để chuyển đổi từ các ngành công nghiệp gây ô nhiễm sang các dạng năng lượng xanh hơn, chẳng hạn như năng lượng mặt trời và gió và các quốc gia chưa làm tốt cần học tập họ.
Bà cho biết thêm, điều quan trọng là phải mở rộng mạng lưới thiết bị đo chất lượng không khí, đặc biệt là ở các vùng có hoàn cảnh khó khăn. Chẳng hạn, bất chấp cuộc xung đột Nga - Ukraine, báo cáo của IQAir cho thấy Ukraine vẫn mở rộng mạng lưới thiết bị đo chất lượng không khí. Số thành phố từ Ukraine cung cấp dữ liệu năm 2022 đã gấp 3 lần năm 2021.
Bà Hammes nhấn mạnh: "Chúng ta cần thu thập thêm dữ liệu. Chúng ta cần thông báo cho mọi người thông tin về không khí để họ có thể đưa ra những lựa chọn sáng suốt hơn."
