Sự ra đi bất ngờ của ông Hoàng Nam Tiến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, nguyên Chủ tịch FPT Telecom và FPT Software khiến nhiều người bàng hoàng. Ông được xác định qua đời do ngừng tim ngoại viện, một trong những nguyên nhân gây tử vong đột ngột hàng đầu hiện nay.
Vụ việc đặt ra câu hỏi lớn: Làm sao phân biệt đột quỵ với đột tử? Và đâu là kỹ năng cần thiết để nhận biết, can thiệp đúng lúc?
Ngừng tim ngoại viện - nguyên nhân dẫn đến cái chết đột ngột của ông Hoàng Nam Tiến
Khác với nhiều tai biến sức khỏe có dấu hiệu từ từ, ngừng tim ngoài viện là một tình huống khẩn cấp có thể cướp đi sinh mạng chỉ trong vòng vài phút. Đây chính là nguyên nhân khiến ông Hoàng Nam Tiến ra đi bất ngờ dù trước đó không có biểu hiện bệnh lý rõ ràng.
Ngừng tim xảy ra khi tim đột ngột ngừng bơm máu, khiến não và các cơ quan trọng yếu rơi vào tình trạng thiếu oxy nghiêm trọng. Nếu không được can thiệp ngay lập tức bằng kỹ thuật ép tim và hồi sức tim phổi (CPR), người bệnh sẽ tử vong rất nhanh.
Theo các tổ chức tim mạch quốc tế, mỗi phút trôi qua sau khi tim ngừng đập mà không được cấp cứu, cơ hội sống sót giảm 7% đến 10%. Sau 10 phút, tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối. Vì vậy, điều tối quan trọng là người xung quanh phải nhận diện được tình huống ngừng tim, thường biểu hiện bằng việc nạn nhân đột ngột gục xuống, bất tỉnh, ngừng thở, toàn thân tím tái, và nhanh chóng tiến hành sơ cứu tại chỗ trong khi chờ nhân viên y tế đến.
Đáng tiếc là trong thực tế, đa số người dân còn nhầm lẫn đột tử với đột quỵ - hai khái niệm y học hoàn toàn khác nhau cả về nguyên nhân lẫn cách xử trí.
Đột quỵ và đột tử khác nhau thế nào?
Đột tử, như trong trường hợp ông Hoàng Nam Tiến, thường do rối loạn nhịp tim, bệnh động mạch vành hoặc một số bất thường cấu trúc tim. Nó diễn ra trong tích tắc, khiến người bệnh không kịp lên tiếng cầu cứu hay phản ứng. Trong khi đó, đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não xảy ra khi mạch máu nuôi não bị tắc hoặc vỡ, dẫn đến tổn thương vùng não tương ứng. Đột quỵ có thể khởi phát nhanh nhưng thường vẫn có khoảng thời gian ngắn để nhận biết và chuyển viện.
Một trong những cách phân biệt phổ biến là quan sát triệu chứng ban đầu. Người bị đột quỵ thường có biểu hiện như méo miệng, yếu hoặc liệt nửa người, nói ngọng, mất thăng bằng. Trong khi đó, đột tử khiến nạn nhân bất tỉnh ngay lập tức, không phản ứng, không còn mạch đập và hơi thở.
Sự khác biệt lớn nhất chính là phương pháp cấp cứu. Với đột quỵ, việc giữ người bệnh ở tư thế an toàn, gọi cấp cứu nhanh chóng và chuyển đến bệnh viện có đơn vị can thiệp đột quỵ là điều cần làm. Tuyệt đối không tự ý cho uống thuốc hay di chuyển nạn nhân bằng phương tiện cá nhân nếu không thực sự cần thiết.
Ngược lại, với đột tử, thời gian là yếu tố sống còn. Người phát hiện cần lập tức kiểm tra phản ứng và hơi thở của nạn nhân, sau đó tiến hành ép tim liên tục và hô hấp nhân tạo nếu có kỹ năng. Việc sử dụng máy sốc tim tự động (AED), nếu có sẵn, có thể gia tăng đáng kể cơ hội sống sót.
Những khác biệt tưởng chừng nhỏ này lại quyết định sinh - tử trong gang tấc. Vì vậy, hiểu đúng và phản ứng đúng là kỹ năng mà mỗi người nên trang bị cho mình và người thân.
Chủ động phòng ngừa, đừng đợi đến lúc quá muộn
Trường hợp của ông Hoàng Nam Tiến là một lời cảnh tỉnh cho tất cả chúng ta: Đột tử không chừa một ai, kể cả những người đang ở độ tuổi sung sức, làm việc năng động và có lối sống tích cực. Trong nhịp sống hiện đại với nhiều áp lực, sự chủ quan với các dấu hiệu bất thường trong cơ thể là điều vô cùng nguy hiểm.
Một số triệu chứng cảnh báo có thể xuất hiện trước đột tử nhưng thường bị bỏ qua, như đau thắt ngực, hồi hộp, chóng mặt bất thường, khó thở khi gắng sức, hoặc mệt mỏi không rõ nguyên nhân. Việc tầm soát tim mạch định kỳ, nhất là với người có tiền sử bệnh tim, rối loạn chuyển hóa hoặc tiền sử gia đình, là hết sức cần thiết.
Ngoài ra, việc tập luyện đều đặn, kiểm soát tốt huyết áp, đường huyết, mỡ máu, kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và giảm stress sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ cả đột quỵ lẫn đột tử.
Quan trọng hơn, cộng đồng cần được phổ cập kiến thức sơ cứu cơ bản, nhất là kỹ thuật CPR và cách sử dụng máy AED. Nếu nhiều người biết cách can thiệp đúng lúc, nhiều mạng người có thể được cứu sống.
