Theo GS. Đỗ Tất Lợi trong cuốn Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, cây vải (hay lệ chi, thuộc họ Bồ hòn – Sapindaceae) mang trong mình nhiều giá trị chữa bệnh từ các bộ phận khác nhau. Tuy nhiên, bên cạnh những công dụng tuyệt vời, việc sử dụng vải cũng cần sự thận trọng để tránh những tác dụng không mong muốn.
“Áo hạt” (thịt quả vải), phần chúng ta thường ăn, được GS. Đỗ Tất Lợi miêu tả có vị ngọt, chua, tính bình. Nó không chỉ là món ăn ngon mà còn được ghi nhận có tác dụng bổ huyết, tiêu khát, chữa mụn nhọt và làm đẹp da. Liều dùng khuyến nghị cho áo hạt khô là từ 10-16g/ngày.
Tuy nhiên, các tài liệu cổ cũng đã đưa ra lời cảnh báo: ăn quá nhiều vải có thể gây nóng trong người, chảy máu cam hoặc đau răng. Điều này cho thấy, dù bổ dưỡng, việc tiêu thụ vải cần có chừng mực.
Không chỉ thịt quả, hạt vải (lệ chi hạch) cũng là một vị thuốc quan trọng. Sau khi phơi khô và tán nhỏ, hạt vải có vị ngọt, chát, tính ôn, không độc. Từ lâu đời, nó đã được dùng để chữa sưng đau, thoát vị và tiêu chảy ở trẻ em. Liều dùng thông thường là 4-8g/ngày dưới dạng bột hoặc sắc uống.
Ngoài thịt và hạt, các bộ phận khác của cây vải như hoa, vỏ thân và rễ cũng được tận dụng làm thuốc. Đặc biệt, chúng có thể được sắc lấy nước để súc miệng chữa viêm họng, đau răng, mang lại hiệu quả bất ngờ.
Y học dân gian cũng lưu truyền một số bài thuốc độc đáo từ quả vải:
Chữa mụn nhọt: Giã nát múi vải với ô mai thành cao, sau đó đắp lên mụn nhọt.
Chữa nấc: Đốt quả vải cả vỏ và hạt thành than, tán bột, sau đó hòa với nước nóng để uống.
Chữa đau răng: Đem quả vải cả vỏ và hạt đốt cùng một ít muối, tán nhỏ rồi xát vào răng.
GS. Đỗ Tất Lợi đặc biệt nhấn mạnh về nguy cơ ngộ độc sau khi ăn vải ở một số người, với các biểu hiện như nổi mề đay, đau bụng dữ dội, nôn mửa, tiêu chảy, khó thở và tụt huyết áp.
Tuy nhiên, nguyên nhân của tình trạng này thường không phải do bản thân quả vải mà là do nấm Candida tropicalis. Loại nấm này thường xuất hiện trên những quả vải chín quá, bị úng hoặc bị dập.
Vì vậy, để đảm bảo an toàn, chuyên gia khuyến cáo không nên ăn quá nhiều vải, và đặc biệt tránh những quả vải có dấu hiệu bất thường về màu sắc, mùi vị hay kết cấu.
Hãy luôn chọn những quả vải tươi ngon, nguyên vẹn để tận hưởng trọn vẹn hương vị và lợi ích sức khỏe mà loại trái cây này mang lại.
