Tiêu chí sắp xếp và phạm vi áp dụng
Theo dự thảo nghị quyết và tờ trình, các tiêu chí để sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã gồm diện tích tự nhiên; quy mô dân số; lịch sử, truyền thống, văn hoá, tôn giáo, dân tộc; địa kinh tế; địa chính trị; quốc phòng, an ninh.
Trong đó, tiêu chí diện tích tự nhiên và quy mô dân số được xác định theo Nghị quyết số 1211/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (sửa đổi, bổ sung năm 2022) về tiêu chuẩn, phân loại đơn vị hành chính.
Ngoài ra, dự thảo cũng lưu ý không thực hiện sắp xếp đối với đơn vị hành chính có vị trí biệt lập và khó tổ chức giao thông kết nối thuận lợi hoặc đơn vị hành chính có vị trí đặc biệt quan trọng, ảnh hưởng đến quốc phòng an ninh và việc bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Trên cơ sở các tiêu chí quy định trong dự thảo Nghị quyết, có 52 đơn vị hành chính cấp tỉnh thực hiện sắp xếp, gồm: 4 TP là Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ và 48 tỉnh là Hà Nam, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Thái Bình, Hải Dương, Nam Định, Ninh Bình, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Giang, Hòa Bình, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Ninh Thuận, Quảng Trị, Phú Yên, Quảng Bình, Quảng Ngãi, Khánh Hòa, Đắk Nông, Tây Ninh, Bình Dương, Bình Thuận, Bình Phước, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bến Tre, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Hậu Giang, Trà Vinh, Tiền Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Long An, Cà Mau, Quảng Nam, Bình Định, Đắk Lắk, Đồng Nai, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng, Kiên Giang.
Có 11 đơn vị hành chính cấp tỉnh không thực hiện sắp xếp gồm TP Hà Nội, TP Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
Sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã và quy định đặc biệt
Đối với cấp xã, cả nước có khoảng 9.996/10.035 đơn vị hành chính cấp xã thuộc diện sắp xếp.
Dự thảo Nghị quyết quy định tổng số lượng xã, phường sau sắp xếp của các tỉnh, thành phố giảm tối thiểu 70% và giảm tối đa 75% so với tổng số lượng đơn vị hành chính cấp xã hiện nay trên địa bàn.
Bộ Nội vụ cũng khuyến khích đặt tên của xã, phường mới theo số thứ tự hoặc theo tên của đơn vị hành chính cấp huyện (trước sắp xếp) có gắn với số thứ tự để thuận lợi cho việc số hóa, cập nhật dữ liệu thông tin.
Để tạo thuận lợi cho quá trình sắp xếp đơn vị hành chính phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương, dự thảo Nghị quyết quy định trường hợp nhập từ 4 đơn vị hành chính cùng cấp trở lên thì đơn vị hành chính mới sau sắp xếp không yêu cầu đáp ứng tiêu chuẩn diện tích tự nhiên và quy mô dân số theo quy định.
Theo Nghị quyết 1211, đơn vị hành chính cấp tỉnh phải đáp ứng ba tiêu chí chính: diện tích tự nhiên, quy mô dân số và số lượng đơn vị hành chính cấp huyện.
Cụ thể, đối với các tỉnh thuộc khu vực miền núi, vùng cao, yêu cầu tối thiểu là 8.000 km² diện tích và 0,9 triệu dân. Trong khi đó, các tỉnh còn lại cần có diện tích ít nhất 5.000 km² và dân số tối thiểu 1,4 triệu người.
Riêng đối với thành phố trực thuộc Trung ương, tiêu chuẩn đặt ra là diện tích tối thiểu 1.500 km² và quy mô dân số từ 1 triệu người trở lên. Ngoài ra, tất cả các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương đều phải có tối thiểu 9 đơn vị hành chính cấp huyện.
Những tỉnh, thành phố chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn này theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn, phân loại đơn vị hành chính sẽ thuộc diện phải sắp xếp, sáp nhập nhằm đảm bảo tính hợp lý trong quản lý hành chính và phát triển kinh tế - xã hội.
