Mới đây, Bộ Tư pháp đã công bố hồ sơ thẩm định dự án Luật BHXH (sửa đổi). Luật này do Bộ LĐ-TB&XH chủ trì soạn thảo.
Theo đó, một trong những nội dung mới được Bộ LĐ-TB&XH đề xuất là giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hàng tháng, từ 20 năm xuống 15 năm.
Theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, trong 07 năm thực hiện Luật BHXH 2014, có trên 500.000 người hưởng BHXH một lần đã có thời gian tham gia BHXH trên 10 năm với độ tuổi từ 40 tuổi trở lên, trên 70.000 người đã hết tuổi lao động phải nhận BHXH một lần do chưa đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc, trên 20.000 người khi đến tuổi nghỉ hưu chưa đủ thời gian đóng phải đóng một lần cho thời gian còn thiếu để hưởng lương.
Bộ cũng nhận định, nếu vẫn quy định thời gian tối thiểu 20 năm tham gia BHXH thì những người này khó có cơ hội nhận lương hưu.
Do đó, cơ quan soạn thảo đã đề xuất người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu mà có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng. Việc này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn (45 - 47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc những người tham gia không liên tục dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng được hưởng lương hưu hàng tháng, thay vì phải nhận BHXH một lần.
Phân tích của Bộ LĐ-TB&XH cho thấy, mức lương hưu của những người có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên có thể thấp hơn những người có thời gian đóng dài nếu tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc hoặc thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện là như nhau.
Tuy ít hơn nhưng với mức lương hưu hàng tháng ổn định, định kỳ được Nhà nước điều chỉnh và trong thời gian hưởng lương hưu sẽ được quỹ BHXH mua bảo hiểm y tế, người lao động sẽ có cuộc sống đảm bảo hơn khi về già.
Cũng theo Bộ LĐ-TB&XH, để khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH, dự thảo luật đã có nhiều đề xuất sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi cho người lao động. Ban soạn thảo đang đưa ra 02 phương án để xin ý kiến, liên quan đến quy định về hưởng BHXH một lần.
Phương án 1: sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.
Ưu điểm của phương án này là giữ nguyên như quy định hiện hành, không gặp phản ứng của người lao động, người lao động được giải quyết BHXH một lần cho toàn bộ thời gian đóng BHXH, sử dụng số tiền nhiều hơn cho nhu cầu trước mắt.
Nhược điểm là khi người lao động hưởng BHXH một lần đồng nghĩa rời khỏi hệ thống do hưởng hết không còn thời gian đóng BHXH, sẽ phải tích lũy thời gian đóng BHXH từ đầu nên thiệt thòi trong thụ hưởng các chế độ BHXH (do thời gian đóng ngắn), rất có thể không đủ điều kiện được hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.
Phương án 2: sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.
Ưu điểm của phương án này là khi hưởng BHXH một lần thì người lao động cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu được phần thời gian đóng còn lại, tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng để hưởng chế độ BHXH với quyền lợi hưởng cao hơn. Người lao động có động lực hơn để tiếp tục tham gia, tích lũy quá trình đóng để đủ điều kiện hưởng lương hưu; có nhiều cơ hội đủ điều kiện hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.
Nhược điểm là người lao động không được giải quyết hưởng BHXH trên toàn bộ thời gian đóng BHXH, có thể dẫn đến phản ứng nhất định.
Qua khảo sát, đa số người dân chọn phương án 1, trong khi đó đa số ý kiến các bộ, ngành, địa phương lựa chọn phương án 2. Do đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất Chính phủ báo cáo xin ý kiến của các đại biểu Quốc hội cả 02 phương án.
